Εκατόν πενήντα δωμάτια στη σειρά, στα οποία φιλοξενούνταν 700 στρατιώτες, υπήρχαν στη σημερινή λεωφόρο Δικαιοσύνης του Ηρακλείου κατά την Ενετοκρατία. Το ενιαίο οικοδόμημα, το οποίο ξεκινούσε από την Πλατεία Ελευθερίας και έφτανε μέχρι τη μικρή Έβανς (το σημερινό ειρηνοδικείο), ήταν οι περίφημοι στρατώνες του Αγίου Γεωργίου. 

Μετά την άλωση του Χάνδακα από τους Τούρκους μεγάλο μέρος των στρατώνων καταστράφηκε από πυρκαγιά. Το 1883 μπήκαν τα θεμέλια για την ανακατασκευή τους και όταν αυτή πραγματοποιήθηκε από τους Οθωμανούς, στους στρατώνες του Αγίου Γεωργίου φιλοξενούνταν μεταξύ άλλων τέσσερα τάγματα γενίτσαρων... 

Το ενιαίο κτίσμα χωρίστηκε σε τρία μέρη το 1920, οπότε και έλαβε τη σημερινή γνώριμη μορφή...

Οι εκτελέσεις...

Οι στρατώνες είχαν πάρει το όνομά τους από την Πύλη του Αγίου Γεωργίου που βρίσκεται στην Πλατεία Ελευθερίας. Κατά την εποχή της Ενετοκρατίας στα Λιοντάρια, απέναντι από τη Βασιλική του Αγίου Μάρκου, υπήρχε το επιβλητικό Δουκικό Ανάκτορο. Στο υπόγειό του υπήρχαν προσωρινές φυλακές. Σ΄ αυτές κρατούνταν οι θανατοποινίτες, οι οποίοι εκτελούνταν συνήθως με αγχόνη (Forca), την οποία είχαν στήσει οι Ενετοί στη ΒΔ γωνία του Μεγάλου Στρατώνα, δηλαδή προς τη ΒΔ πλευρά των σημερινών Δικαστηρίων.

Το δώρο του Πάπα...

Την επόμενη φορά που θα περάσουμε από τη Λεωφόρο Δικαιοσύνης, ας κοντοσταθούμε. Ας σηκώσουμε τα μάτια στο κτίριο και ας το φανταστούμε ενιαίο... Όπως ήταν παλιά... Ας παρατηρήσουμε την Πύλη του Δικαστικού Μεγάρου που συχνά γίνεται στόχος οργισμένων νέων. Η Πύλη αυτή έχει μια ιστορία εκπληκτική: Είχε δωριστεί από τον Πάπα Αλέξανδρο Ε΄ στο καθολικό μοναστήρι του Αγίου Φραγκίσκου (το οποίο επίσης δε σώζεται και βρισκόταν εκεί που είναι σήμερα το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου). Όταν το μοναστήρι καταστράφηκε, τότε η πύλη μεταφέρθηκε και τοποθετήθηκε στους τότε στρατώνες, τα σημερινά δικαστήρια. Ο Πάπας ήταν Κρητικός (!) και είχε κάνει δώρο την Πύλη στο μοναστήρι ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη φιλοξενία και τη μόρφωση που του παρείχαν οι καθολικοί μοναχοί όταν ορφάνεψε λίγο μετά το 1340.

Μέχρι το σημείο αυτό περιληπτικά μάθαμε την ιστορία των περίφημων στρατώνων του Αγίου Γεωργίου, που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της ιστορίας του Ηρακλείου. Αν έχετε όρεξη για περισσότερες λεπτομέριες, συνεχίστε την ανάγνωση...

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ...

Η πρώτη σκέψη για τη δημιουργία μεγάλων στρατώνων στην πόλη του Χάνδακα γίνεται για πρώτη φορά το 1565 από το γενικό στρατιωτικό διοικητή Τζώρτζη, ο οποίος από κοινού με τον τότε δούκα ανέθεσε το έργο αυτό, όπως και την ολοκλήρωση αναλόγων έργων, στον G. Savorgnan το 1566.  

Αξίζει να σημειωθεί πως από το 1330 και εξής, μέχρις ότου χτίστηκαν οι στρατώνες, επειδή δεν υπήρχαν καταλύματα για να στεγάζεται ο ενετικός στρατός, που ήταν κατ' εξοχήν μισθοφορικός, οι στρατιώτες διέμεναν στα σπίτια φτωχών οικογενειών.  

Στην ανατολική πύλη του Αγίου Γεωργίου, λοιπόν, χτίστηκε γύρω στο 1583 ο σπουδαιότερος και μεγαλύτερος στρατώνας, που ονομάστηκε στρατώνας του Αγίου Γεωργίου από το όνομα της πύλης του φρουρίου. Οι διαστάσεις του σε μήκος και πλάτος ήσαν ίδιες με αυτές του σημερινού συγκροτήματος της Περιφέρειας Κρήτης, του Δικαστικού Μεγάρου και του Ειρηνοδικείου, αφού το συγκρότημα αυτό χτίστηκε επί των θεμελίων του ενετικού στρατώνα. Το κτίριο ήταν επίμηκες και είχε αρχικά μια σειρά 150 δωματίων και δυνατότητα στέγασης 700 στρατιωτών.

Το 1584, με ένα πρόγραμμα που στοίχισε 24.500 δουκάτα, οι Βενετοί είχαν καταφέρει να εξασφαλίσουν 616 μεμονωμένα καταλύματα, ικανά να στεγάσουν 3.000 έως 4.000 στρατιώτες. Το 1586 ο στρατώνας είχε ολοκληρωθεί. Οι ενετικοί στρατώνες είχαν ειδικές αίθουσες για τους αξιωματικούς και ως οικοδόμημα αποτελούσαν πράγματι κόσμημα για την πόλη.

Το Σεπτέμβριο του 1669 ο Χάνδακας αλώθηκε από τους Τούρκους μετά από πολιορκία που κράτησε 24 ολόκληρα χρόνια, γεγονός ιστορικά πρωτοφανές και ανεπανάληπτο. Στην άλωση κάηκαν τα δημόσια κτίρια, μεταξύ αυτών και οι στρατώνες του Αγίου Γεωργίου, που όμως ανακαινίσθηκαν και λειτούργησαν ως στρατώνες των Τούρκων έως ότου οι στρατώνες αυτοί καταστρέφονται από μεγάλο σεισμό. Μετά την καταστροφή των παλαιών, αποφασίσθηκε η κατασκευή νέων, για να στεγαστούν οι γενίτσαροι. Επί Μεχμέτ Αλή και Μεχμέτ Εμιν Πασά, το 1883, μπήκαν τα θεμέλια του μεγάλου τουρκικού στρατώνα.

Οι Τούρκοι ανέθεσαν τα σχέδια στον πρακτικό Ηπειρώτη αρχιτέκτονα Αθανάσιο Μούση, στον οποίο οφείλονται οι σχεδιασμοί και άλλων λαμπρών κτισμάτων, όπως ο Ιερός Ναός του Αγίου Μηνά και το Βεζίρ Τζαμί - ο σημερινός Αγιος Τίτλος. Το νέο κτίριο ήταν και αυτό συνεχές, ξυλόστεγο, αλλά χωρίς το θολωτό διάδρομο του ενετικού. Ηταν πετρόκτιστο, με μεγάλα γωνιακά αγκωνάρια, σύμφωνα με τις πολεοδομικές συνήθειες της εποχής, και είχε ξύλινα πατώματα.

Στη βόρεια (κεντρική) είσοδο των νέων στρατώνων, τη σημερινή είσοδο των Δικαστηρίων, εντοιχίστηκε το καλλιμάρμαρο ανάγλυφο θύρωμα της κεντρικής πύλης της Μονής του Αγίου Φραγκίσκου, που βρισκόταν στη θέση του σημερινού Αρχαιολογικού Μουσείου και είχε καταρρεύσει από το σεισμό του 1586. Το περίφημο αυτό θύρωμα, που εντοιχίστηκε όπως είπαμε στους τούρκικους στρατώνες, είχε δωρίσει στη μονή (όπου και διέμενε παλαιότερα) ο πάπας Αλέξανδρος ο Ε΄, που καταγόταν από το Μεραμπέλλο Λασιθίου.

Στο στρατώνα φιλοξενούνταν τέσσερα τάγματα Γενίτσαρων, 23 οτζάκια εντοπίων (Γερλίδων), άλλα σώματα της τουρκικής φρουράς και οι πυροβολητές. Αποτελείτο από δύο ορόφους και υπόγειο. Στέγαζε αποθήκες πυρομαχικών, στάβλους, σιταποθήκες και αποθήκες. Υπήρχαν υπόγεια κρατητήρια και βεβαίως γραφεία, όπως το γραφείο του Τούρκου διοικητή, κοιτώνες, διαμερίσματα Τούρκων αξιωματικών κ.λπ. Άρχιζε από το σημερινό Ειρηνοδικείο και πρώην Δημόσιο Ταμείο και τελείωνε εκεί που είναι η σημερινή Νομαρχία Ηρακλείου. Ήταν ένα ενιαίο κτίριο. Οι Τούρκοι το αποκαλούσαν "κισλάδες" από τη λέξη "Κιισλάς", δηλαδή στρατώνας.

Κατά την περίοδο της Κρητικής Πολιτείας, ο στρατώνας φιλοξένησε για μικρό διάστημα τα αγγλικά στρατεύματα και την αγγλική διοίκηση, και στη συνέχεια το "Γυμνάσιον Ηρακλείου". Το 1921 στέγασε το 2ο Γυμνάσιο της πόλης.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1920 διαιρέθηκε σε τμήματα με σχέδια του αρχιτέκτονα Δ. Κυριακού, οπότε το αρχικά ενιαίο κτίσμα υπέστη εκτεταμένες μεταβολές. Χωρίστηκε σε τρία μέρη και ανάμεσά τους δημιουργήθηκαν υπαίθριες διαβάσεις. Τα ξύλινα πατώματα και η ξύλινη στέγη αντικαταστάθηκαν από οπλισμένο σκυρόδεμα και οι όψεις διαφοροποιήθηκαν.

Το πρώτο τμήμα από την πλευρά της Πλατείας Ελευθερίας απετέλεσε αρχικά διοικητήριο και μεταγενέστερα τη Νομαρχία Ηρακλείου. Το μεσαίο στέγασε το δικαστικό μέγαρο και το τρίτο φιλοξένησε αρχικά το Δημόσιο Ταμείο και τις εφορίες, ενώ σήμερα στεγάζει τη Λέσχη Αξιωματικών και το Ειρηνοδικείο Ηρακλείου.

Στον κενό χώρο, ανάμεσα στο κτίριο της Νομαρχίας και των δικαστηρίων, στήθηκε το 1939 η προτομή του αρχηγού της Επανάστασης του 1770 Δασκαλογιάννη, που θανατώθηκε από τους Τούρκους στις 17/6/1771.

Ανθρωποπάζαρο στη Λεωφόρο Δικαιοσύνης

* Επί ενετοκρατίας η σημερινή λεωφόρος Δικαιοσύνης ήταν ελεύθερος χώρος-πλατεία, όπου γυμνάζονταν οι στρατιώτες και ονομαζόταν Πεδίον του Άρεως ή Campo Marzio ή Piazza d'Armi. Αργότερα η εν λόγω περιοχή αναφέρεται ως Quartiere San Zorzi. Μάλιστα κατά την απογραφή του 1583 του τότε καστροφύλακα, η πόλη είχε διαιρεθεί σε 49 ενορίες (Parochie), πιθανολογείται δε ότι ο χώρος που κατελάμβαναν οι στρατώνες του Αγίου Γεωργίου (συμπεριλαμβανομένης της σημερινής οδού Δικαιοσύνης) ανήκε στην ενορία του Αγίου.

* Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας η Δικαιοσύνης ακουγόταν και αυτή ως "ο δρόμος των Κισλάδων". Εκεί, σύμφωνα με κάποιον Τούρκο περιηγητή, γινόταν τότε το ανθρωποπάζαρο των νέων, των νεανίδων και των γυναικών.

Η τεράστια δεξαμενή που έμοιαζε με θάλασσα και οικοπεδοποιήθηκε!

Μεταγενέστερα ο ίδιος δρόμος ονομαζόταν για ένα διάστημα Κουντουριώτου και τελευταία (1929-1959) Βασιλέως Κωνσταντίνου. Απέναντι από τη σημερινή Περιφέρεια, στη θέση που ήταν κάποτε το κατάστημα Κατράντζου και σήμερα η Τράπεζα και το κατάστημα Μπιζιώτη, πάνω στην τάφρο του παλαιού τείχους, υπήρχε μια μεγάλη δεξαμενή νερού για την ύδρευση των στρατώνων του Αγίου Γεωργίου.

Την κατασκευή της δεξαμενής στη θέση αυτή είχε υποδείξει ο γενικός προβλεπτής Benetto Moro. Το έργο άρχισε ο στρατηγός Capello και τελείωσε ο Φραγκίσκος Μοροζίνι. Είχε μήκος 76,70 μ. και πλάτος 24,50 μ. Ηταν η σπουδαιότερη δεξαμενή του Χάνδακα και ο ιστορικός G. Gerola τη χαρακτηρίζει "θάλασσα". Το νερό έφθανε από την πηγή της Αγίας Ειρήνης μέσω των "Τριών Καμαριών", που βρίσκονταν στο χώρο της σημερινής πλατείας Ελευθερίας. Το 1931, όταν οι ενδιαφερόμενοι ζήτησαν την κατεδάφισή της, χρειάστηκε να αντλούν το νερό επί μέρες για να αδειάσει και να μπορέσουν να την γκρεμίσουν. Στο υπόλοιπο τμήμα της τάφρου κατά μήκος της σημερινής Λεωφόρου Δικαιοσύνης δημιουργήθηκαν κήποι, όπως σημειώνεται στο σχεδιάγραμμα Werdmuller, ενώ αργότερα ο χώρος αυτός οικοπεδοποιήθηκε.

www.voltarakia.gr

ΠΗΓΗ: Ο ημεροδείκτης του Δικηγορικού Συλλόγου Ηρακλείου για το 2001.