Γνωρίζετε ότι τα μακαρόνια και όχι το κρέας αποτελούν το κατ' εξοχήν φαγητό της Αποκριάς; Και πως έχουν τόσο πολύ έχει ταυτιστεί με τις μέρες αυτές που ακόμα και η ίδια η Αποκριά ονομάζεται και "Μακαρονού";

Ως "Μακαρονάς" επονομάζεται και ο εσπερινός της Τυρινής, ο οποίος φέτος τελείται το απόγευμα του Σαββάτου 25 Φεβρουαρίου 2017. O Φ. Κακουλές παρατήρησε πρώτος ότι τα μακαρόνια που αποτελούν εθιμικό αποκριάτικο φαγητό σ' ολόκληρο σχεδόν τον ελληνικό χώρο, έχει την ρίζα του στα ζυμαρικά που προσφέρονταν στα νεκρόδειπνα, προς τιμήν των νεκρών, δηλαδή των μακάρων. Ο ίδιος ετυμολογεί την λέξη μακαρόνια από την μακαρία αιωνία, που στην πορεία έγινε μακαρωνία.

Σας ακούγονται ωραία όλα αυτά; Τα συγκεκριμένα, αλλά και πολλά περισσότερα, μας μαθαίνει η Δέσποινα Μαθιουδάκη, υλοποιώντας σχετικά βιωματικά εργαστήρια σε φεστιβάλ και χώρους εκδηλώσεων της Κρήτης.

Φέτος έγινε μια ωραία εκδήλωση στο Συνεταιριστικό Καφενείο και Παντοπωλείο "Πλουμί" στις Αρχάνες. Γονείς με τα παιδιά τους έμαθαν ότι οι Απόκριες τα παλιότερα χρόνια δεν ήταν συνυφασμένες, όπως σήμερα, τόσο με το κρέας, όσο με τα μακαρόνια. Έμαθαν ταυτόχρονα να φτιάχνουν και χειροποίητα μακαρόνια, τα οποία στη συνέχεια έβρασαν και έφαγαν!

Εκτός από το "Πλουμί", έγινε και άλλο ένα παρόμοιο εργαστήρι, στο πλαίσιο της "Καστρινής Αποκριάς" στο 3ο δημοτικό διαμέρισμα Ηρακλείου, στο αμφιθέατρο του γυμνασίου του Τάλως στις 23 Φεβρουαρίου.

Προσεχώς στον Άγιο Θωμά

Και για να μη σας λέμε μόνο για τα εργαστήρια που έγιναν, να σας ενημερώσουμε και για άλλο ένα που έχουμε ακόμα χρόνο να βάλουμε στο πρόγραμμά μας. Πρόκειται για το βιωματικό εργαστήριο που θα υλοποιηθεί την Κυριακή 26 Φεβρουαρίου και ώρα 1 το μεσημέρι, στις "Αγροικίες" στον Άγιο Θωμά. Μια εναλλακτική, ωραία πρόταση, για όσους δεν τρελαίνονται με τα καρναβάλια!

Όσοι επιλέξουμε να βρεθούμε εκεί, θα μάθουμε ότι "Οι Απόκριες, ημέρες ευωχίας και συχνά αχαλίνωτης διασκέδασης, ακολούθησαν μια πορεία πολλών αιώνων, διατηρώντας το βλαστικό τους περιεχόμενο. Τα αποκριάτικα δρώμενα που συναντά κανείς σ’όλη την Ελλάδα έχουν ένα ξεκάθαρο γονιμικό υπόβαθρο. Εικονικές αροτριάσεις, τελετές κηδείας και ανάστασης, φαλλικά σύμβολα και μάσκες που έχουν ως στόχο να υποβοηθήσουν την καρποφορία και την ανάσταση της γης".

Αντίφαση: Ξεφάντωμα και Ψυχοσάββατα

Παράλληλα, σύμφωνα με τη Δέσποινα Μαθιουδάκη, "οι ημέρες της Αποκριάς διατήρησαν και το αρχαίο νεκρολατρικό τους υπόβαθρο, αφού την ίδια περίοδο κατά την αρχαιότητα γιορτάζονταν τα Ανθεστήρια, μια γιορτή με διπλή σημασία: Από τη μια ήταν γιορτή χαράς και ξεφαντώματος, ενώ από την άλλη ήταν γιορτή ανάμνησης των νεκρών. Ο αντιφατικός αυτός χαρακτήρας της Αποκριάς φτάνει μέχρι τις μέρες μας, οπότε και η διασκέδαση συμβαδίζει με την γιορτή των νεκρών. Τα επίσημα Ψυχοσάββατα συμπληρώνονται από τις λαϊκές δοξασίες που θέλουν τις ψυχές να επιστρέφουν στην γη, στους γνώριμους τόπους τους".

O Φ. Κακουλές παρατήρησε πρώτος ότι τα μακαρόνια που αποτελούν εθιμικό αποκριάτικο φαγητό σ' ολόκληρο σχεδόν τον ελληνικό χώρο, έχει την ρίζα του στα ζυμαρικά που προσφέρονταν στα νεκρόδειπνα, προς τιμήν των νεκρών, δηλαδή των μακάρων. Δημοσιεύει, μάλιστα, και αποδείξεις. Τα μακαριστά τροπάρια "εις την κοίμησιν της Θεοτόκου" που γράφτηκαν από τον Αρχιεπίσκοπο Βουλγαρίας Ιακωβο, ονομάζονταν "μακαρώνεια".

Η ελληνική καταγωγή των... μακαρονιών!

Όπως σημειώνει η κ. Μαθιουδάκη: "Μακαρία ονομάζονται ακόμη και σήμερα στη Κρήτη τα προσφερόμενα εις μνήμη των νεκρών κόλλυβα, όπως και τα διάφορα κεράσματα (τσικουδιά, γλυκίσματα, αρτίδια ή και φαγητό). Ο Φ. Κακουλές ετυμολογεί την λέξη μακαρόνια από την μακαρία αιωνία, που στην πορεία έγινε μακαρωνία. Επιστρατεύει μάλιστα και την λέξη μακαρωνιά, που είναι το πιλάφι που προσφερόταν στα νεκρόδειπνα της Ανδριανούπολης. Με τον τρόπο αυτό υποστήριξε την ελληνική καταγωγή της λέξης "μακαρόνια". Αν και τα μακαρόνια έχουν χάσει τον αρχικό τους χαρακτήρα, διατηρούνται ως εθιμικό έδεσμα της Αποκριάς και γενικά ότι έχει σχέση με ζύμες. Αξίζει να σημειώσουμε ότι στη Κω φτιάχνουν ένα επίσης εθιμικό αποκριάτικο φαγητό την "πασσά (δηλαδή παχιά) μακαρούνα". Γίνεται με φύλλα ζύμης, πάνω στα οποία βάζουν κιμά από χοιρινό κρέας και τριμμένη μυζήθρα. Κι όλα αυτά, ενώ στη Κρήτη είναι αδύνατο να στρωθεί παραδοσιακό αποκριάτικο τραπέζι χωρίς σκιουφικτά μακαρόνια, λαζάνια, μυζηθρόπιτες, μπουρέκια, τζουλαμάδες, μαγγίρι"...

Τα μακαρόνια, λοιπόν, είναι το κατ' εξοχήν φαγητό της Αποκριάς, λέει η κ. Μαθιουδάκη και συμπληρώνει: "Τόσο πολύ έχει ταυτιστεί με τις μέρες αυτές που δεν είναι καθόλου τυχαίο που η ίδια η Αποκριά ονομάζεται και "Μακαρονού". Στη Τήνο "Μακαρονάς" λέγεται ο εσπερινός της Τυρινής. Στη Κρήτη η σύνδεση αυτή φαίνεται με το τετράστιχο του αποχαιρετισμού της ευωχίας:

Ο Λαζανάς ψυχορραγεί
Ο Μακαρούνης κλαίει
Κι ο κρόμμυδος σουσουραδεί απάνω στο τραπέζι".

Ο ευγενικός σκοπός...

Τα αποκριάτικα λαογραφικά - διατροφικά εργαστήρια για γονείς και παιδιά σκοπό έχουν να κατανοήσουμε την σχέση που υπήρχε ανάμεσα στην γιορτή και την παραδοσιακή συνήθεια. Ακόμη να μάθουμε ότι η γιορτές αυτές ήταν στενά συνδεδεμένες με κάποια συγκεκριμένα παραδοσιακά φαγητά και ακριβώς αυτή η σύνδεση αποτέλεσε στοιχείο για την προκοπή και την διατήρηση του πολιτισμού στον τόπο μας...

www.voltarakia.gr