Το Πάσχα στο χωριό είναι πάντα πιο καλό από το Πάσχα στην πόλη. Τα έθιμα της Μεγάλης Εβδομάδας τηρούνται με μεγαλύτερη ευλάβεια... Η νηστεία είναι αυστηρή... Οι νοικοκυρές έχουν τόσες πολλές δουλειές... Οι άνδρες δεν παίζουν χαρτιά στα καφενεία... Τ' αγόρια μαζεύουν ξύλα για τις φουνάρες όπου θα "καεί" ο προδότης Ιούδας...

Μεγάλη Δευτέρα – Μεγάλη μέρα
Μεγάλη Τρίτη – Μεγάλη κρίση
Μεγάλη Τετάρτη – Μεγάλη ζάλη
Μεγάλη Πέμπτη – Ο Χριστός ευρέθη
Μεγάλη Παρασκή – Ο Χριστός στο καρφί
Μεγάλο Σαββάτο – Ο Χριστός στον Τάφο
Κυριακή του Πάσχα – Ο Χριστός Ανάστα!

Τόσο για το παραπάνω λαϊκό φρασεολόγιο της Μεγάλης Εβδομάδας, όσο και για τα έθιμά της, μας μιλά σήμερα ο λαογράφος μας Γιώργος Χουστουλάκης, ο οποίος, αναλυτικά, ανά ημέρα, αναφέρει:

Μ. ΔΕΥΤΕΡΑ

Είναι η πρώτη μέρα της Μεγάλης Εβδομάδας. Από σήμερα και κάθε απόγευμα οι Χριστιανοί πηγαίνουν στην εκκλησία για να παρακολουθήσουν τη λειτουργία... 

Τη Μεγάλη Δευτέρα οι γυναίκες ασχολούνταν με το νοικοκυριό του σπιτιού: Άσπριζαν όλους τους εξωτερικούς τοίχους, έβγαζαν έξω τα κρεβάτια και όλα τα υπάρχοντα του σπιτιού, ασβέστωναν και από μέσα τοίχους και ταβάνια με την μπανανόβουρτσα.

Μ. ΤΡΙΤΗ

Η Μεγάλη Τρίτη είναι «μεγάλη κρίση», γιατί συνεχίζεται η καθαριότητα της Μεγάλης Δευτέρας στο χώρο του σπιτιού, καθώς επίσης και όλα τα γύρω σοκάκια, τα οποία καθαρίζουν κι αυτά οι γυναίκες. Εκτός από το σπίτι και όλο το χωριό πρέπει να λάμπει την ημέρα της Λαμπρής. Όμως η αγωνία να τα προλάβουν όλα στην εντέλεια, η θέληση τους βρει "καθαρούς" η Ανάσταση και η συνεχιζόμενη αυστηρή νηστεία της Μεγάλης Εβδομάδας, έδιναν εντύπωση «κρίσης»!

Τη Μεγάλη Τρίτη στην εκκλησία διαβάζεται η Παραβολή των Δέκα Παρθένων, ενώ το βράδυ ψέλνεται το τροπάριο της Κασσιανής (εν πολλαίς αμαρτίες περιπεσούσα γυνή).

Μ. ΤΕΤΑΡΤΗ

Την Μεγάλη Τετάρτη, η νηστεία εξουθένωνε ακόμα περισσότερο, σε σημείο να φέρνει ζάλη - ντάλη! 

Την Μ. Τετάρτη μονοπαντίζανε οι νοικοκυρές έφτιαχναν το προζύμι της χρονιάς. Επίσης, πήγαιναν στην εκκλησία, όπου διαβάζεται ο Μεγάλος Κανόνας μας, και τελείται το Μυστήριο του Μεγάλου Ευχελαίου.

Ο παπάς μυρώνει τον κόσμο με λάδι σταυρωτά στο μέτωπο, αλλά και στις παλάμες μπρος πίσω. Επίσης, οι παρευρισκόμενοι, έπαιρναν και εκείνοι με βαμβάκι λίγο λάδι και επιστρέφοντας στο σπίτι μύρωναν με τον ίδιο τρόπο τα μέλη της οικογένειάς τους που δεν μπορούσαν να πάνε στην εκκλησία...

Μ. ΠΕΜΠΤΗ

Την Μεγάλη Πέμπτη ο Χριστός που τον είχαν χάσει οι μαθητές του, γιατί είδαν τον τάφο ανοιχτό και δεν ήταν μέσα, τελικά όμως «ευρέθη», αφού η μόνη που τον είδε ήταν η Μαρία η Μαγδαληνή και πήγε να μάλιστα να Τον αγγίξει, και ο Κύριος της είπε το γνωστό εκείνο «μην μου άπτου».

Την Μεγάλη Πέμπτη, πήγαιναν το πρωί οι πιστοί στην εκκλησία, έπιναν αγίασμα και κοινωνούσαν.

Την ημέρα αυτή, οι νοικοκυρές έβρισκαν αμπελόφυλλα πρωτοφανίστικα και έφτιαχνα τα αγαπητά σε όλους ντολμαδάκια, μαζί με κολοκυθοκορφάδες. Στη μέση ανάμεσα στους ντολμάδες, έβαζαν συχνά και χοχλιούς. Λένε πως όταν έμαθε η Παναγία για τη Σταύρωση του Χριστού, εκεί νη τη στιγμή, τύλιγε ντολμαδάκια.

Την Μ. Πέμπτη οι νοικοκυρές φτιάχνουν εφτάζυμα ψωμιά, τσουρεκάκια πασχαλινά και βάφουν και τα κόκκινα αυγά. Το κόκκινο συμβολίζει το αίμα του Χριστού που έσταξε.

Την μέρα αυτή μετά την εκκλησία, πήγαιναν οι νοικοκυρές στο σπίτι να βάψουν τα αυγά τους με (οικολογική) βαφή, από φλούδες κρεμμυδιού που έβραζαν μαζί με τα αυγά, έβαζαν κανέλα, ή κίτρινες μαργαρίτες για διάφορες αποχρώσεις. Με μια κάλτσα περνούσαν το αυγό που μέσα είχαν προσαρμόσει διάφορα άνθη, όπως μαργαρίτες, χαμομήλια, παπαρούνες , άνθη μολόχας κλπ, αλλά και φύλλα, όπου έπαιρναν το σχήμα τους, όπως τσουκνίδα, μολόχα...

Το "δώρο του μουσαφίρη"...

Τη Μ. Πέμπτη επίσης οι γυναίκες έφτιαχναν τα τα καλιτσούνια και τα λαμπροκούλουρα, αλλά επίσης έφτιαχναν και το «δώρο του μουσαφίρη»!

Υπάρχει η παράδοση, να φτιάχνουν ένα χριστόψωμο, το οποίο το κόβουν την Κυριακή που γυρίζει η Δεύτερη Ανάσταση ή το δίνουν σε κάποιον ξένο (υπονοώντας τον ίδιο τον Εσταυρωμένο).

Οι κόμποι στο μαύρο σπάγκο...

Το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης στην εκκλησία, έχουμε τα 12 Ευαγγέλια. Πολλοί πάνε κρατώντας ένα μαύρο σπάγκο, και σε κάθε Ευαγγέλιο δένουν και από ένα κόμπο. Το κομποσχοίνι αυτό με τους 12 κόμπους, θεωρείται μεγάλο φυλακτό για τους πιστούς, το οποίο κρέμαγαν είτε στο λαιμό, είτε στο χέρι σα βραχιολάκι και το φόραγαν όλο το χρόνο.

Μεταξύ πέμπτου και έκτου Ευαγγελίου, ψέλνονται κάποια τροπάρια, κλείνουν τα φώτα, και στη συνέχεια λέγεται το «Σήμερα κρεμάται επί ξύλου». Tότε ο παπάς, φέρει από το ιερό τον Σταυρό και τον εναποθέτει μπροστά, και ο κόσμος προσέρχεται για να τον ασπαστεί.

"Τετέλεσθαι", λεμόνια και ξίδι για συμπαράσταση στον Ιησού...

Στο ένατο Ευαγγέλιο της Μ. Πέμπτης που είναι του Ιωάννου ΙΘ, που περιγράφει τον Εσταυρωμένο να διψά και τους δημίους του να τον ποτίζουν ξύδι... Όταν έρχεται η στιγμή του τετέλεσται "και κλείνας την κεφαλήν παρέδωκεν το πνεύμα", τότε οι πιστοί θα κόψουν στην εκκλησία τα κιτρολέμονα ή λεμόνια που θα κρατούν σε μικρά κομματάκια, και θα πάρει ένα κομμάτι ο καθείς για συμπαράσταση στον Κύριο.

Τα παλιά χρόνια εκτός από λεμόνια, έπαιρναν μαζί τους ένα μπουκαλάκι ξύδι και έπιναν όλοι οι παρευρισκόμενοι. Δεν υπήρχε πιστός, που να μην πιεί, ξύδι ή λεμόνι, γιατί έτσι ένοιωθαν πως συμμετέχουν ενεργά στο Θείο Δράμα.

Μ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

«Σήμερο μαύρος ουρανός, σήμερο μαύρη μέρα,

σήμερο όλα θλίβονται κι τα βουνά λυπούνται» .

Τη Μεγάλη Παρασκευή, οι πιστοί πάνε στην εκκλησία και πίνουν Αγίασμα, γιατί είναι η μοναδική ημέρα του χρόνου που δεν τελείται θεία Λειτουργία. Το Αγίασμα αυτό όμως, ποτέ δεν το πάνε στο σπίτι. 

Στη συνέχεια, κάποιες γυναίκες μονοπαντίζανε και πήγαιναν βόλτα στα ξωκλήσια. Θύμιαζαν και άναβαν και τα καντήλια, ακόμα και σε κάποια που ανήκαν σε άλλα χωριά, και σε άλλες ενορίες! Το απόγευμα πήγαιναν και στους τάφους των δικών τους, τους καθάριζαν και άναβαν τα καντήλια, να μην τα βρει η Θεία Ανάσταση σβηστά.

Αλάδωτο μενού, κατανάλωση ξιδιού και στολισμός επιταφίου

Φαγητό της ημέρας ήταν οι σούπες αλάδωτες, κυρίως φασόλια, με λεμόνι και αλάτι. Σούπες με μακαρόνια και ζάχαρη ή σούπες με άγρια χόρτα. Οι σούπες συμβολίζουν τα δάκρυα της Παναγίας.

Πολλές νοικοκυρές και τα κορίτσια μαζεύουν λουλούδια και λεμονανθούς. Στολίζουν τον Επιτάφιο και ο παπάς διαβάζει τις «Μεγάλες Ώρες», όπως ορίζει το τυπικό της εκκλησίας.

Κατά το μεσημέρι, όταν έχει τελειώσει το στόλισμα του Επιταφίου, κάνουν ένα διάλειμμα για ξεκούραση, και τρώνε και πάλι κιτρολέμονα εμποτισμένα σε ξύδι – πολύ ξύδι. Αφού φάνε το κιτρολέμονο και ξεκουραστούν, ξανακτυπά η καμπάνα και γίνεται ο Εσπερινός της Αποκαθήλωσης.

Προς το τέλος του εσπερινού γίνεται η Αποκαθήλωση, ακολουθεί μικρή περιφορά στα στενά του χωριού, επιστρέφουν στο ναό και γίνεται η αλλαγή των καλυμμάτων της Αγίας Τράπεζας από πένθιμα σε χαρούμενα (μπορντοροδοκόκκινο).

Με μαύρα τσεμπέρια και πουκάμισα έψελναν...

Το βράδυ της Μ. Παρασκευής, κτυπά πάλι η καμπάνα κατά τις 8 και ξεκινούν να ψέλνουν κανόνες μέχρι την ώρα των εγκωμίων. Τα εγκώμια ψέλνονται από δύο χορούς.

Έτσι ψέλνεται και ο Επιτάφιος Θρήνος και το «Η ζωή εν τάφω», που είναι η υπέροχη ψαλμωδία των Παθών. Παλιά το έψελναν μαθητές και μαθήτριες του δημοτικού, αφού πρώτα είχαν κάνει πρόβες το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής με το δάσκαλό τους. Τα κορίτσια φορούσαν μαύρο τσεμπέρι, και τα αγόρια μαύρο πουκάμισο αν είχαν.

Από ένα βιβλιαράκι διάβαζαν τα λόγια, και ήταν προσημειωμένα ποια θα πουν τα παιδιά, και ποια ο ψάλτης. Και αυτό γινόταν, για να παίρνουν και μια ανάσα!

Ψέλνεται ο Επιτάφιος θρήνος και ακολουθεί περιφορά του Επιταφίου. Κατά μαρτυρία του εφημέριου πατέρα Νικόλα Τζαγκαράκη, η πομπή παλιά, πήγαινε πρώτα προς το κοιμητήριο της ενορίας, όπου εκεί γίνεται μια δέηση προς τους κεκοιμημένους.

Οι φαντάροι και τα αναμμένα καντήλια στο νεκροταφείο...

Η περιποίηση των τάφων γίνεται την Μεγάλη Παρασκευή το μεσημέρι. Το βράδυ που θα έρθει ο Επιτάφιος στο κοιμητήριο όλα τα κανδήλια των τάφων είναι αναμμένα.

Η περιφορά του Επιταφίου, γίνεται με συνοδεία εξαπτέρυγων. Κατά το έθιμο, σηκώνουν τον Επιτάφιο οι νέοι φαντάροι, τα αγόρια που πρόκειται να πάνε φαντάροι ή νέοι και νέες που πρόκειται να δώσουν πανελλήνιες εξετάσεις.

Κατά την περιφορά του Επιταφίου στο χωριό, ακολουθούν εκατοντάδες πιστοί, κρατώντας κεριά η λαμπάδες, και παρευρίσκεται σχεδόν όλο το χωριό.

Μπορεί να γίνουν αρκετές στάσεις στα σταυροδρόμια και τις πλατείες του χωριού, ενώ η καμπάνα χτυπά πένθιμα.

Μ. ΣΑΒΒΑΤΟ

Το μέγα Σάββατο μετά την λειτουργία το πρωί ακολουθεί το έθιμο του σφαγείου των αρνιών. Όσοι έχουν αρνιά για το γιορτινό τραπέζι, τα σφάζουν και με τα εντόσθια φτιάχνονται για το βράδυ της παραμονής, τα γνωστά γαρδούμια αυγολέμονο αντίστοιχο της μαγειρίτσας, που έχουν άλλα μέρη της Ελλάδας.

Όσοι πάλι δεν έχουν, θα επισκεφθούν το χασάπη του χωριού και θα αγοράσουν τα λεγόμενα κοιλικά! Δηλαδή ποδαράκια, αντεράκια και τη κοιλιά του ζώου, τα οποία εκείνη την ημέρα είναι περιζήτητα στα κρητικά χωριά!

Οι παλιοί έλεγαν: «Μεγάλο μου Σαββάτο και πώς θα σε περάσω, που έχεις τρία κολατσιά και τρία μεσημέρια και τρία απομεσήμερα ώσπου ν’ αλλάξει η μέρα». Αυτό και μόνο δήλωνε το αποτέλεσμα της εξουθενωτικής νηστείας! 

Ανεπίσημα στην πυρά ο Ιούδας!

Επίσης σε κάποια χωριά, το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, η νοικοκυρά του σπιτιού, πριν πάει με την οικογένειά της στην εκκλησία, θα ανάψει ένα θυμάρι ή ασκινοπόδι στην αυλή του σπιτιού της, για να κάψει έτσι τον Ιούδα.

Το κάψιμο του Ιούδα όμως επίσημα, θα γίνει πάλι και με όλους μαζί τους πιστούς στην αυλή της εκκλησίας, αμέσως μετά το «Χριστός Ανέστη». Συμβολίζει την αποστροφή του κόσμου γενικά στη προδοσία, έθιμο που αγνοούμε από πότε ίσχυσε.

Οι νεαροί, οι πιο σκανταλιάρηδες, και τα παιδιά του χωριού, από νωρίτερα θα αρχίσουν να μαζεύουν ξύλα. Το μεσημέρι του Μ. Σαββάτου, θα κάνουν ακόμα μια γύρα στο χωριό, και όπου δουν κυρίως δεμαθιές με ξύλα, θα τις σταμπάρουν, και με τη πρώτη ευκαιρία θα τις αρπάξουν, και θα τις στήσουν σε ένα μεγάλο σωρό έξω από την εκκλησία!

Φτιάχνουν και ομοίωμα του Ιούδα, με ρούχα γεμισμένα με άχυρα και τον στήνουν πάνω στο σωρό. Επιτέλους λέγεται το Χριστός Ανέστη και αμέσως κιόλας ανάβει και η φωτιά να καεί ο Ιούδας!

Τι ήταν τα σκλαπατζίκια

Το μέγα Σάββατο, δεν σταματούν οι στρακατρουκες, και τα σκλαπατζίκια.

Αυτά είναι αυτοσχέδια βεγγαλικά κρότου, τα οποία έφτιαχναν με χαρτί από σακούλες τσιμέντου και πυρίτιδα. Έφτιαχναν πυρίτιδα με απλά υλικά κάρβουνου και θειάφι...

Έκοβαν τη χαρτοσακούλα στενόμακρες λουρίδες, έριχναν στην άκρη λίγη πυρίτιδα, το τύλιγαν τριγωνικά πολλές φορές να γίνει χονδρό. Στο τέλος, με μια πρόκα έκαναν μια τρύπα και με τα σπίρτα έδιναν φωτιά και ταυτόχρονα το πέταγαν πέρα, για να σκάσει με δυνατό κρότο!

Ενίοτε έφτιαχναν δύο με τρεις μεγάλες τρακατρούκες, για να τις ανάψουν όταν ο παπάς θα πει το «Χριστός Ανέστη!».

Σε πολλά χωριά της Κρήτης, όπως στους Βόρους, έφτιαχναν δύο ομάδες, κάθε μία, με τα δικά της αυτοσχέδια βαρελότα, η μπάλες που τις τύλιγαν γύρω -γύρω με σύρμα, τις λεγόμενες συρμαλίδικες, και γινόταν ένα είδος «μάχης», με δύο αντίπαλες ομάδες μετά την Ανάσταση!

Τι ήταν το «Αμίλητο Φως»

Τα μεσάνυχτα του Μ. Σαββάτου περιμένουν οι πιστοί να παραλάβουν με το «Δεύτε λάβετε φώς» από τον παπά το Άγιο Φως, για να το μεταφέρουν στο σπίτι τους. Στο «Δεύτε λάβετε φώς», ο κόσμος προσέρχεται να πάρει το Άγιο φως και να το πάει στο σπίτι τους.

Παλιά όταν πήγαιναν το φως, κατά τη διαδρομή δεν μίλαγαν! Πίστευαν έτσι, πως αν το κάνουν αυτό, «κάτι καλό» θα συμβεί στο σπίτι, και θα ξορκιστεί το κακό! Αυτό ήταν το λεγόμενο «Αμίλητο Φως».

Το Χριστός Ανέστη και οι... παρανυχίδες!

Σαν ο παπάς αναφωνεί δυνατά το «Χριστός Ανέστη», οι καμπάνες χτυπούν χαρμόσυνα, και οι πιστοί αγκαλιάζονται και δίνουν τα αναστάσιμους ασπασμούς.

Παράλληλα οι περισσότερες γυναίκες έσκυβαν και έτριβαν τα νύχια τους στο πάτωμα ή γενικά στο έδαφος, αν ήταν έξω, για να μην κάμουν... παρανυχίδες! Οι παρανυχίδες τότε, ήταν μεγάλη πληγή για τις γυναίκες, γιατί τα όσπρια όλα τα έβγαζαν με τα χέρια!

Τα ρεβίθια, τις φακές, τον αρακά, τον ξεπάτωναν με τα χέρια τότε, τον έκαναν μικρά ματσάκια, και τον τοποθετούσαν κυκλικά. Οι κύκλοι αυτοί, λεγόταν «τσουμαλιές». Σημειωτέον, ότι για προστασία, πολλές γυναίκες που είχαν παρανυχίδες τότε, έφτιαχναν γάντια από ανδρικές μάλλινες κάλτσες, που τις γάζωναν για να φτιάξουν τα δάχτυλα!

Το γιορτινό τραπέζι!

Μετά το Χριστός Ανέστη η βραδιά είναι αφιερωμένη στο γιορτινό τραπέζι. Οι περισσότεροι κατευθύνονται στο σπίτι, να γιορτάσουν με φαγοπότι δίπλα στις οικογένειές τους.

Όταν πάνε το Άγιο Φώς στο σπίτι, ο πρώτος θα φτιάξει με τη φλόγα του κεριού, το σχήμα του Σταυρού, στο ανώφλιο της πόρτας.

Με αυτό το φώς, θα ανάψουν τα καντήλια, και την επ’ αύριο με το ίδιο Άγιο φώς θα ανάψουν και τα καντήλια στου τάφους των αγαπημένων προσώπων. Το φως αυτό θα πρέπει να παραμείνει αναμμένο για 40 ημέρες χωρίς να σβήσει!

Γαρδουμάκια αυγολέμονο, η μαγειρίτσα των κρητικών!

Η μαγειρίτσα που τρώνε στην υπόλοιπη Ελλάδα, λέγεται ότι ξεκίνησε από τον διωγμό των Εβραίων. Τους πρότειναν οι επικεφαλείς τους, να φάνε μαγειρίτσα, για να αντέχουν την επ’ αύριο να διασχίσουν την έρημο. Λένε επίσης πως τα πικρά χόρτα για τη παρασκευή της, συμβόλιζε τη πικρή ζωή από τη κατοχή τους από τους Αιγυπτίους!

Στο σπίτι λοιπόν τους περιμένουν ζεστά τα γαρδουμάκια αυγολέμονο με ποδαράκια, αγαπημένο φαί των Κρητικών. Η λαχτάρα για να φάνε επιτέλους «λεργιά», μη νηστίσιμο δηλαδή φαγητό, είναι μεγάλη μετά από 40 μέρες νηστείας!

Θα τσουγκρίσουν το κόκκινο αυγό, και θα φάνε με όρεξη, μικροί και μεγάλοι.

ΗΜΕΡΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ

Την Κυριακή του Πάσχα, η καμπάνα της εκκλησίας, δεν σταματά να χτυπά όλη μέρα, και όχι μονάχα το Πάσχα, αλλά και τη Δευτέρα του Πάσχα πάλι όλη μέρα! Πραγματικά όλοι καταλάβαιναν πως τότε ήταν το πραγματικό Πάσχα εκείνα τα χρόνια! Πίστευαν πως όσο πιο πολύ χτυπούσαν την καμπάνα, τόσο πιο πολύ θα μεστώσουν τα σπαρμένα (σπαρτά) τους!

Όσοι είχαν γελάδια, τραγιά κριάρια κλπ, πάλι έπρεπε να χτυπούνε την καμπάνα για να «ξεφοινικώσουν τα κέρατα των οζώ», δηλαδή, να μεγαλώσουν τα κέρατά τους!

Οι μικροί εμποράκοι και τα κασελάκια!

Τα παιδιά, κυρίως τα πιο φτωχά, την ημέρα του Πάσχα, την έβλεπαν και σαν ιδανική μέρα εμπορίου! Πουλούσαν λουκούμια, σε ένα αυτοσχέδιο χάρτινο κουτί, τα γνωστά σε όλους κασελάκια. Τα κασελάκια, που ήταν χάρτινα κουτιά, γεμάτα με την πραμάτεια τους, τα κρεμούν στο λαιμό, και γύρναγαν τις γειτονιές, για να μπορέσουν να εξοικονομήσουν ένα δεκάρικο, για να ενισχύσουν τα οικονομικά του σπιτιού.

Πουλούσαν λουκούμια, μαντολάτα τσίχλες, καραμέλες, παστέλια κλπ. Κάποια άλλα έχουν πιο επικερδές εμπόριο, βγάζοντας στη... λοταρία μια κούτα λουκούμια! Πλήρωνες κάτι παραπάνω, αλλά όποιος ήταν τυχερός, θα κέρδιζε με ένα δίφραγκο ολόκληρη τη κούτα!

Μισό τσιγάρο τη φορά!

Κάποια επίσης πούλαγαν και τσιγάρα χύμα! Επειδή δεν υπήρχαν ακόμα οι κούτες των 20 σιγαρέτων, ο μπακάλης αγόραζε μεν κούτες, αλλά ήταν «των 100 σιγαρέτων»!. Οπότε ήταν δύσκολο να αγοράσει ο άλλος ολόκληρη τη κούτα! Όλοι αγόραζαν χύμα τσιγάρα. Εκείνοι που τα αγόραζαν από δύο έως πέντε, τα έβαζαν μέσα σε μεταλλικές ταμπακιέρες, και τα έσπαγαν συνήθως στη μέση, και τα κάπνιζαν από μισό τσιγάρο κάθε φορά!

Το μεσημεριανό πασχαλινό τραπέζι

Το κύριο μεσημεριανό φαγητό παλιά, για τους περισσοτέρους, στα φτωχά χρόνια, ήταν συνήθως μαγειρευτό αρνί ή κατσίκι, γιαχνί με αγκινάρες ή αυγολέμονο.

Κατά άλλους ήταν το κλέφτικο, κι αργότερα το αντικριστό. Σπάνια παλιά στο τραπέζι υπήρχε ψητό σε ταψί, γιατί δεν είχαν όλοι φούρνο. Το ψητό στις κλιματόβεργες για το φούρνο, μπήκε μεταγενέστερα στο κρητικό τραπέζι, πιο συχνό ήταν το αρνί σε παϊδάκια στα κάρβουνα.

Ο βεζίρης και ο θάνατος λόγω... ματιού!

Από το αρνάκι ή κατσικάκι, σε όποιον τύχαινε το κεφαλάκι, συνήθως απέφευγε να το φάει, διότι «αν το έτρωγε, θα πεθάνει ο αδερφός του»! Έτσι το κεφάλι κατέληγε σε κάποιον που να μην έχει αδερφό!

Τα παιδιά τότε, περίμεναν πώς και πώς, να πάρουν ο κοκαλάκι ο έχουν στα μπροστινά πόδια τα αρνιά, τον λεγόμενο βεζίρη! Ο βεζίρης ήταν αγαπημένο παιγνίδι των παιδιών τότε!

Ο αφέντης έπαιρνε το τριγωνικό κόκκαλο τη σπάλα, που οι «ειδικοί», θα αναλύσουν από τη διαφανή όψη του, τα μελλούμενα του νοικοκύρη, πως θα πάει η υπόλοιπη χρονιά, πως θα πάει η υγεία του, τα πρόβατά του, και χίλια άλλα δυο! Τις περισσότερες φορές, αυτά που έβλεπαν οι ειδικοί, έβγαιναν στ' αλήθεια! Ίσως κι επειδή τα πίστευαν!

Το παρατήρημα για τον ύπνο της Λαμπρής...

Μια ακόμα συνήθεια, ήταν να κοιμούνται την ημέρα της Λαμπρής, κυρίως τα παιδιά, έτσι τους έλεγαν: «Όποιος κοιμάται τη Λαμπρή, τον ύπνο τον αγοράζει, κι όποιος δε κοιμάται, τον ύπνο τον ξεπουλεί»!

Με δύο λόγια τους έλεγαν, πως όποιος κοιμηθεί λίγες ώρες την ημέρα του Πάσχα, θα κοιμάται εύκολα όλο τον υπόλοιπο χρόνο! Αντίθετα, όποιος δεν κοιμηθεί τότε, αλλά την επ’ αύριο, δεν θα χορταίνει ύπνο και θα δυσκολεύεται να κοιμηθεί όλο τον υπόλοιπο χρόνο!

Ευχαριστούμε τον κ. Γιώργο Χουστουλάκη για το βολταράκι στα έθιμα του Πάσχα... Εκείνος με τη σειρά του ευχαριστεί τον πατέρα Νικόλαο Τzαγκαράκη και τον κ. Μύρωνα Μαραγκάκη, για τις πολύτιμες πληροφορίες...

www.voltarakia.gr

Φωτογραφία: Νικόλας Ραπάνης

Σημείωση: Αν σας αρέσουν τα έθιμα του Πάσχα και της Κρήτης ελάτε στην παρέα μας. Αν δεν έχετε ήδη κάνει, κάντε like στη σελίδα μας στο facebook ή ακολουθήστε μας στο instagram κι εμείς θα σας ακολουθήσουμε πίσω.